Hier komt een eerste poging om de hiervoor geschetste problematiek iets duidelijker en meer tastbaar te maken. Wij gaan hier het debat aan over het buitenlandse beleid dat ‘het Westen’ voert, waarbij zowel hun politieke, economische als sociale waarden als maatstaf worden gebruikt in het streven naar een betere wereld. Het antwoord op de vraag of dit een gerechtvaardigde strijd is, of dat men onder het mom van de verspreiding van de democratie en het tegengaan van terrorisme enkel meer macht wil verwerven, hangt erg af van de invalshoek waaronder je de feiten voorgeschoteld krijgt. Elke versie van de feiten is meer ingekleurd al naargelang de belangen die meespelen. Misschien kan het interessant zijn om de discussie te starten vanuit een ander daglicht dan dat wat we gewoon zijn. Daarom zijn de artikels die hier verder als illustratie zullen dienen, afkomstig van een niet-Westerse nieuwsbron, nl. Al Jazeera, die een andere kijk heeft op de rol van het Westen en meer bepaald de VS op wereldvlak.
Het artikel ‘Viva la revolucion!’ [1] behandelt de ontmoeting tussen Hugo Chavez en een delegatie Amerikanen die de revolutie van de omstreden president van Venezuela volmondig steunen. De auteur belicht de uitgesproken mening van Chavez over het buitenlandse beleid van de VS dat hij imperialistisch noemt, en waarbij president Bush de titel ‘Mr Danger’ krijgt. Volgens Chavez moeten de ontwikkelingslanden het imperialisme verslaan, om zichzelf te redden - en niet enkel zichzelf, maar ook om te wereld te redden. Dat is de Hugo Chavez die op zijn beurt door de VS vaak wordt afgeschilderd als dictator, en dat terwijl veel Venezolanen zelf menen in een democratie te leven. Wie het bij het rechte eind heeft, is een groot punt van discussie (waarschijnlijk moeten beide partijen de zaak met een meer genuanceerde blik bekijken). Maar wat zeker is, is dat de inmenging van de VS niet overal in dank wordt afgenomen.
Vanuit een heel andere hoek van de wereld horen we een gelijkaardige discussie. In twee artikels [2] wordt weergegeven hoe de president van Iran, Mahmoed Ahmadinejad hetzelfde standpunt inneemt. Hij zei dat ernstig afbreuk wordt gedaan aan de mensenrechten door bepaalde machten, vooral door deze die zich voordoen als de exclusieve verdedigers ervan. Ook gaat hij niet akkoord met de bemoeienissen van de VS, dat zich opstelt als model waaraan een land dat goed wil functioneren zich moet spiegelen. Iran ziet de VS veeleer als bedreiging, grotendeels omdat dat land zich, samen met de andere permanente leden van de VN-Veiligheidsraad, zich het alleenrecht toe-eigent op kernwapens. Iran ziet zijn nucleair programma dus als een noodzakelijke bescherming, en wil dit zeker niet opschorten. Als voorbeeld van het imperialisme van de VS gebruikt Ahmadinejad ook nog de invasie in Irak, waar de VS zogezegd de toenmalige dictator ten val wou brengen en massa-vernietigingswapens wou doen verdwijnen, alsook de Amerikaanse steun aan Israël, ook al onderdrukt Israël de Palestijnen.
Het leiderschap van Mahmoed Ahmadinejad wordt, net als dat van Hugo Chavez, vaak in vraag gesteld, vooral inzake zijn extreme gedachtengoed. Maar voor een groot deel van de wereldbevolking, vooral inwoners van ontwikkelingslanden, primeert zijn standpunt over de ontwikkeling boven zijn uitspraken over de holocaust, homoseksuelen, de rol van vrouwen en zijn atoomprogramma. Hij kaart het probleem aan dat de invloeden van de koloniale erfenis op ontwikkelingslanden groot zijn, en dat die zich vandaag de dag nog steeds laten voelen. Dat er zoveel armoede blijft bestaan, wordt mee in de hand gewerkt door het Westers economisch systeem. In de koloniale periode zijn veel van de grondstoffen en rijkdommen waarover de huidige ontwikkelingslanden beschikten geëxploiteerd ten voordele van de regerende macht. Hoewel die landen inmiddels hun onafhankelijkheid terug hebben verworven, kampen ze nog steeds met economische problemen, en ook nu nog vervult het Westen daar geen glansrol in. Het beleid van het IMF en de Wereldbank is immers niet steeds datgene dat hun ontwikkeling het snelst vooruit helpt. Ook door de enorme landbouwsubsidies in het Westen, waardoor markten in de ontwikkelingslanden overspoeld worden met producten aan een prijs waarvoor ze in die landen zelf nooit geproduceerd kunnen worden, woedt de economische strijd voort en is de uitbouw van een binnenlandse ontwikkelingssector moeilijk gezien de hoge schuldenlast die ze met zich meedragen. De steun die Chavezs Venezuela en Ahmadinejads Iran bieden, wordt dan ook hartelijk verwelkomd. Beide landen hebben een grote oliereserve evenals goed draaiende niet-oliesectoren, waardoor een groot budget beschikbaar is voor ontwikkelingshulp. Deze wordt geboden “with no strings attached” (volgens het laatste artikel). De auteur van het artikel beweert dat die landen zich in tegenstelling tot het Westen zich op deze manier niet imperialistisch opstellen, terwijl ze toch hulp verlenen.
Uiteraard moet deze laatste bewering met een korrel zout worden genomen. Wat belangrijker is in deze artikels, is dat de manier van aanpak van Westerse hulp ernstig in vraag wordt gesteld in verschillende uithoeken van de wereld. Voor velen in de derde wereld is de globalisering die uit het Westen komt aanwaaien blijkbaar niet welkom, omdat dit enkel imperialisme zou zijn vermomd in een kleedje van democratie en vrije markten. Hopelijk geeft deze andere invalshoek aanleiding tot extra bedenkingen, en argumenten die, volgens mij, zeker niet over het hoofd gezien mogen worden.
Eva Maes
Bronnen:
[1] Al Jazeera, Viva la revolucion!, 16/01/2006,
http://english.aljazeera.net/English/Archive/Archive?ArchiveID=17840
[2] Al Jazeera, US is world’s real threat, 26/09/2007,
http://english.aljazeera.net/NR/exeres/FB085194-ABDC-4D1C-82C4-8F24FAAFA8CC.htm
Al Jazeera, Ahmadinejad’s message to the world, 03/10/2007,
ttp://english.aljazeera.net/NR/exeres/8364066A-2388-4194-BEF0-1A262E6976A9.htm?FRAMELESS=true&NRNODEGUID=%7b8364066A-2388-4194-BEF0-1A262E6976A9%7d
